Kan een circulaire economie zonder verbrandingsinstallatie of stortplaats?

Jaar na jaar zorgen technologische vooruitgang, bewustmakingscampagnes en nieuwe regelgevende initiatieven voor nieuwe kansen voor materiaalrecuperatie. Die vooruitgang leidt tot torenhoge ambities voor de omvorming van een lineaire naar een circulaire economie. En daarin lijkt nog weinig plaats te zijn voor verbrandingsinstallaties en stortplaatsen. Ten onrechte. 

Toen de Europese Commissie haar Green Deal lanceerde, had ze daarin een belangrijke rol weggelegd voor het ‘Circular Economy Action Plan’. Vlaanderen drukt in haar regeerakkoord 2019-2024 de wil uit om van Vlaanderen dé recyclagehub van Europa te maken. Brussel werkte in 2016 al een Gewestelijk Plan voor Circulaire Economie uit en het Waals Gewest stelde in 2018 een Plan Déchets-Ressources voor. 

Als Belgische federatie van de afval- en recyclagesector steunen we deze ambities voor een duurzaam materialengebruik volledig. We reiken iedereen – overheid, middenveld en ondernemingen – de hand om deze uitdaging tot een goed einde te brengen.

Tegelijk willen we aandacht vragen voor een misschien minder ‘sexy’ deel van de materialenkringloop: de eindverwerking. Binnen elke materialenstroom is er op een bepaald moment een ‘eindpunt’ voor een deel van het materiaal, want niet alles is (vandaag) eindeloos te recycleren. Bovendien ontstaan er bij de recyclageprocessen zélf ook residu’s waarvoor (nog) geen nuttige toepassingen bestaan. 

Ook voor die stoffen hebben we een goede oplossing nodig. Die is er in de vorm van vergisting of verbranding, zodat we de niet-recycleerbare stromen toch nog nuttig kunnen valoriseren in de vorm van gas, stoom, elektriciteit of meststof.

Sommige stoffen kunnen we zelfs niet verbranden om er energie uit te halen. Denk aan verontreinigde bodemmaterialen, asbestgebonden producten en bepaalde soorten plastic en glas. De enige oplossing voor deze residu’s is de stortplaats. Daar kunnen ze op een gecontroleerde en veilige manier worden opgeborgen. Permanent, of tijdelijk. In afwachting van nieuwe technologieën om ze alsnog te ontginnen.

Het laatste is een reële optie. Verschillende afval- en recyclagebedrijven onderzoeken de mogelijkheden van Enhanced Landfill Mining (ELFM), waarbij materialen die ooit gestort werden in alle veiligheid opgegraven worden om de materialen te recycleren of om te zetten in energie. Een beloftevolle techniek met heel wat voordelen: er zal nog minder nood zijn om grondstoffen te importeren, waardoor we als regio minder afhankelijk worden van andere landen en ook de CO₂-emissies die met de import gepaard gaan verminderen.

Kortom, zélfs als we naar een volledig circulaire economie gaan, zal er sowieso capaciteit voor eindverwerking nodig zijn.

Daarnaast zou het goed zijn de volledige levenscyclus – van concept tot eventuele eindverwerking – van producten te bekijken om hun échte ecologische voetafdruk te bepalen. Zeer strenge regionale of nationale normen opleggen, waardoor de eindverwerking in het buitenland gebeurt onder minder gunstige milieu-omstandigheden zou geen goed voorbeeld van maatschappelijk verantwoord ondernemen zijn. Het is schadelijk voor people, planet en profit: economische activiteiten verhuizen naar landen waar het ‘goedkoper’ werken is, waar er minder strenge milieuvoorwaarden gelden en we zien de economische opbrengsten verdwijnen uit ons land. Daarom vragen we om voldoende ruimte voor eindverwerking. Het is een essentieel sluitstuk voor een sterke circulaire economie.