Kunnen we België asbestvrij maken?

België asbestvrij maken is een onhaalbare kaart. Er zullen immers nog heel lang asbestvezels in onze maatschappij aanwezig zijn. In plaats van op een asbestvrije wereld te mikken, dienen we werk te maken van een asbestveilig België. Dit betekent dat we als maatschappij asbest zo veel mogelijk moeten vervangen daar waar ze een gevaar kunnen betekenen. Een belangrijke voorwaarde om dit doel te bereiken, is dat er voldoende capaciteit beschikbaar is om al dat asbestafval veilig te bergen.

Volgens het Asbestfonds zijn in België naar schatting 9000 mensen de voorbije tien jaar het slachtoffer geworden van asbest (mesothelioom, asbestose, longkanker, enz.). Om dit sluimerende gezondheidsrisico in te dijken, heeft de Vlaamse Regering op 20 juli 2018 het Actieplan Asbestafbouw goedgekeurd. Met dit actieplan wil Vlaanderen tegen 2040 asbestveilig zijn. Hoe? Door de blootstelling aan vrije asbestvezels tot een aanvaardbaar niveau af te bouwen. 

Concreet betekent dit dat de aanwezigheid van asbest in de buitenschil van gebouwen (daken en gevelbekleding) en in de toegankelijke binnentoepassingen moet worden aangepakt. Uit onderzoek is immers gebleken dat het bindmiddel in hechtgebonden bouwmaterialen door veroudering en verwering alsmaar zwakker wordt. Daardoor komen de asbestvezels bloot te liggen en kunnen ze in de omgeving terechtkomen. Denk aan afbrokkeling bij verweerde daken, asbestvezels die via het regenwater in de afdruipzones terecht komen, enzovoort.

Uit de realisatie van het asbestafbouwbeleid en uit de reguliere sloop van gebouwen met risicobouwjaar 2000 of ouder, zal ruim 2 miljoen ton asbesthoudend afval vrijkomen. Daar moet nog een marge bijgeteld worden wegens organische bijmenging en ander asbesthoudend afval dat bijkomend vrijkomt, evenals de extra tonnages wegens cementering van niet-hechtgebonden asbestafval. Naar schatting zal dus ca.3 miljoen ton Vlaams asbestafval geborgen moeten worden.

Uit het Waals Gewest zal vermoedelijk jaarlijks zo’n 30.000 ton asbesthoudend afval vrijkomen bij de reguliere afbraakwerken. Het Waalse onderzoeksinstituut ISSeP heeft in opdracht van de Waalse afvalstoffenadministratie een studie uitgevoerd naar de aanwezigheid van asbest in het Waals gewest, maar dat rapport is (nog) niet openbaar.

In Brussel blijkt uit een inventarisatiestudie van 2017 dat er  in totaal nog een 406.000 ton asbest aanwezig is in het Brusselse Gewest, waarvan 298.000 ton niet broze asbesthoudende toepassingen en 108.000 ton broze asbesthoudende toepassingen. 

De drie resterende actieve Vlaamse stortplaatsen die asbest kunnen accepteren, hebben voldoende capaciteit om het Vlaams asbestafval te aanvaarden. Maar de capaciteit is niet toereikend als ook meer Waals asbesthoudend afval geborgen moet worden. De twee overgebleven Waalse stortplaatsen die nog asbestafval mogen aanvaarden, kunnen het Waals asbestafval niet behappen, vermits ze erg beperkt zijn in hun aanvaardingsmogelijkheden. Vraag is dus of we op termijn wel effectief voldoende capaciteit hebben om alle asbestafval in België op een veilige manier te bergen?

Bovendien is er sprake van een bottleneck in de (verhoogde) aanvoer van asbesthoudende materialen naar de stortplaatsen. Deze asbesthoudende materialen moeten immers op speciale stortvakken geborgen worden volgens een procedure die vezelvrijstelling vermijdt en nadien moeten deze materialen steeds afgedekt worden. Hierdoor is de dagelijks aanvoer beperkt, waardoor wachttijden kunnen ontstaan. Om illegale dumping te vermijden, moet de aanlevering van asbestafval op de stortplaatsen vlot kunnen verlopen, bij voorkeur geografisch gespreid over Vlaanderen en Wallonië. 

Om onze maatschappij echt asbestveilig te maken, dienen we niet alleen te kijken naar de berging, maar ook naar de verwijdering. Het is belangrijk dat de sloop op een volstrekt veilige manier verloopt, en dat het puinafval op de werven correct wordt gesorteerd: zowel op grote als op kleine werven. Hierin is nog heel wat marge voor verbetering. Denuo bespreekt met de betrokken beleidsmakers en stakeholders de best mogelijke aanpak om ook de verwijdering in België volledig asbestveilig te maken.