Over bomen en mensen

Het Climate Event opende met de keynote van Valerie Trouet, de wetenschappelijk directeur van het gloednieuwe Belgian Climate Centre. Als klimaatwetenschapster was ze de geknipte persoon om te schetsen waarom het nu precies nodig is om onze CO₂-uitstoot drastisch te reduceren. De boodschap was scherp. De mens is verantwoordelijk voor de huidige, snelle opwarming van het klimaat. “Elke graad die er nu nog bijkomt, zal voor de komende 1.000 jaar ingebakken zitten in ons systeem. Maar omdat wij verantwoordelijk zijn, kunnen wij ook bepalen wat er zal gebeuren. En we hebben de technologie, de kennis en het kapitaal om actie te ondernemen.”

Klimaatwetenschappers kunnen tot 800.000 jaar terugkijken in de tijd om de link tussen temperatuur en CO₂ te bestuderen. Daarvoor moeten ze 11 km diep boren in de lagen ijs op Antarctica. De luchtbubbels in het ijs vertellen een verhaal van hoe het klimaat natuurlijk evolueerde met gemiddeld tussen 200 en 300 ppm CO₂. “Vandaag zitten we aan 423 ppm, compleet onontgonnen terrein dus.” Om antwoorden te geven over de impact zoeken Trouet en haar team het niet in ijs maar in bomen. “Met dendrochronologie kan je weliswaar maar over de afgelopen 2.000 jaar spreken, maar dat is meer dan voldoende. We zien hoe de geschiedenis van de mens en het klimaat in deze periode nauw verweven zijn geraakt.” 

Trouet zoomde in op de val van Rome en hoe het klimaat mee een rol van betekenis speelde in dit proces. “Levende bomen en archeologisch hout vertellen ons een verhaal van opeenvolgende droge en natte decennia toen. Zaken die vanzelfsprekend een invloed hadden op de landbouwproductiviteit en dus op de maatschappij, aangezien het gros van de bevolking daar toen moest van leven.” De lessen die wij daar dan uit kunnen trekken? “De opwarming gaat vandaag veel sneller door het broeikasgaseffect. Hoe meer CO₂ in de lucht, hoe hoger de temperaturen. De voorbije eeuw kwam er 1,1 °C bij, zo blijkt uit het laatste IPCC-rapport, dat is ongezien. Bovendien heeft de klimaatopwarming een globaal karakter. Je kan er nergens ter wereld aan ontsnappen.”

Die extra injectie aan CO₂ in het klimaat daar is de mens volledig zelf verantwoordelijk voor. “Dat wil ook zeggen dat we ons lot zelf in handen kunnen nemen. Dat de inspanningen die we de komende tien jaar leveren een impact zullen hebben op wat er de komende 1.000 jaar gebeurt. Een ‘empowering’ gedachte. Het is aan ons om de klimaatopwarming onder de 2 °C te houden.” Een magische grens. “Omdat we de gevolgen en de schade op die manier kunnen beperken. Dat geeft ons de kans om weerbaarheid te kweken. Want of we als maatschappij vallen zoals het Romeinse Rijk, of net onze rug kunnen rechten en vooruitgaan, heeft veel te maken met hoe goed we ons aan die nieuwe klimatologische omstandigheden kunnen aanpassen. Slechts 1,5 °C opwarming zou ons die ademruimte geven.”