Stuurt een verbod op kunstgrasvelden onze banden terug de oven in?

Tussen 2014 en 2018 is het Belgische wagenpark met meer dan 300.000 personenauto’s toegenomen. Die evolutie heeft niet alleen tot meer congestie op onze wegen geleid, we verslijten zo ook gezamenlijk duizenden tonnen aan banden. In 2019 werden er zo in totaal een goede 90.000 ton aan afvalbanden gegenereerd. Maar wat gebeurt er nu juist met die banden?

Bandenproducenten (en importeurs) vallen in België onder de wettelijke aanvaardingsplicht, wat inhoudt dat zij de verantwoordelijkheid hebben om banden gratis terug te aanvaarden eens deze versleten of stuk zijn. In België is het beheersorganisme Recytyre verantwoordelijk voor het beheer van  deze aanvaardingsplicht. De verantwoordelijkheid van Recytyre beperkt zich echter tot banden afkomstig van de vervangingsmarkt, met andere woorden versleten banden die door een garagist of bandencentrale worden vervangen en banden afkomstig van de markt van eerste montage.

Om dit in goede banen te leiden betaalt de consument vandaag een bijdrage die de inzameling en daaropvolgende verwerking van de banden ondersteunt. Hiervoor kan Recytyre terugvallen op een netwerk van meer dan 40 private operatoren die banden van meer dan 4.000 inzamelpunten (garages, bandencentrales,…) verzamelen en verwerken.

De eerste stap in het verwerkingstraject start na de inzameling. Eerst worden de banden die nog geschikt zijn voor hergebruik of loopvlakvernieuwing manueel gesorteerd en apart gehouden. Deze sortering is wettelijk verplicht in België. 

In de praktijk worden deze banden echter vaak reeds door de inzamelpunten zelf uitgesorteerd nog voor een inzamelaar ze komt ophalen. Dergelijke banden worden typisch verkocht in garages onder de noemer 'tweedehandsbanden'. Hoewel deze praktijken op zich een goede zaak vormen, zorgen ze ervoor dat deze banden uit het Recytyre-systeem vallen en daardoor ook jammer genoeg niet bijdragen aan de huidige recyclagecijfers. Sterker nog, de doelstelling van 10% hergebruik en loopvlakvernieuwing wordt al jaren niet meer gehaald. Het merendeel van de banden die worden gerapporteerd onder hergebruik in het Recytyre-systeem zijn veelal banden die worden hergebruikt buiten Europa, vaak in Afrikaanse landen, waar de veiligheidsnormen voor banden een stuk lager liggen.  

Banden die niet meer herbruikbaar zijn, worden voornamelijk gerecycleerd om de verschillende waardevolle materialen in banden te recupereren. Deze materialen zijn op te delen in vier hoofdcategorieën: rubber (natuurlijk en synthetisch), chemische fillers (carbon black en silica), versterkende materialen (staal- en textielvezels) en chemische componenten (uitharders en antioxidanten).

Om deze materialen te recupereren worden de banden mechanisch verkleind in een brekerinstallatie, waarbij de banden verscheurd en versnipperd worden tot kleinere stukken. Binnen België zijn enkel inzamelaars en voorverwerkers actief. Voorverwerkers voeren een eerste ‘verkleining’ uit waarbij de banden worden verscheurd tot kleinere stukken die vervolgens verstuurd worden naar eindverwerkers binnen en buiten Europa.

Hoe fijnmazig de verkleining uiteindelijk moet zijn, wordt bepaald door het eindproduct/functie waarin de banden terechtkomen. De overgrote meerderheid van banden wordt verwerkt tot rubberkorrels of granulaten. Deze kennen een waaier aan afzetkanalen zoals gegoten objecten (rubberen wieltjes, vuilnisbakken, enz.), speeltuinen, atletiekpistes, schokdempende matten, enz. Het voornaamste afzetkanaal voor deze rubberkorrels is invulmateriaal voor kunstgras.

Tot slot worden binnen Europa nog steeds heel wat banden verbrand voor energierecuperatie. Rubber heeft namelijk een hoge energetische waarde, waardoor het als brandstof (ook wel tyre derived fuel of TDF)  kan worden gebruikt, ter vervanging van fossiele brandstoffen. Een andere reden waarom vandaag in Europa nog steeds een derde van de afvalbanden wordt verbrand, is het simpele feit dat de bestaande afzetkanalen voor gerecycleerd rubber meer en meer verzadigd geraken.

Dat voelen ook onze Belgische operatoren. Zij zien de laatste jaren en vooral maanden de verwerkingsprijzen spectaculair stijgen. Deze tendens zal de komende jaren alleen maar toenemen. Het Europees chemicaliënagentschap REACH heeft namelijk verregaande beperkingen voorgesteld rond het gebruik van bepaalde granulaten, om de vervuiling door microplastics in Europa tegen te gaan. Een van de gevolgen hiervan is dat het gebruik van rubbergranulaten in kunstgras verboden zal worden.

Dit alles toont aan dat het vijf na twaalf is voor onze afvalbanden. Er is dringend nood aan innovatie en onderzoek, waarbij hoogwaardige afzetkanalen/toepassingen worden gezocht voor gerecycleerd rubber.  Ook onderzoek naar het gebruik van gerecycleerd rubber in de productie van nieuwe banden verdient meer stimulans, maar gezien de complexiteit van een band zal een 100% gerecycleerde band nog niet meteen voor morgen zijn. Alternatieve oplossingen dringen zich op om de tussentijd te overbruggen. Zoniet dreigen weer vele duizenden tonnen banden in verbrandingsinstallaties te belanden en zijn we hun waardevolle materialen kwijt.