Vinden we een oplossing voor de 100.000 ton luierafval in Vlaanderen?

In het kader van het relanceplan voorziet Vlaanderen in investeringssubsidies om Vlaanderen uit te bouwen als recyclagehub. Eén van de prioritaire stromen waarnaar Vlaams Minister van Leefmilieu Zuhal Demir kijkt, is deze van ‘luiers en incontinentiemateriaal’. Waarom nu net deze stroom? Wat zijn de mogelijkheden? En welke concrete acties worden genomen? Een overzicht.

Momenteel bestaat ongeveer 11 % van ons huishoudelijk restafval uit luiers, incontinentiemateriaal en andere hygiënische producten. In heel Vlaanderen belandt naar schatting zo’n 100.000 ton luierafval per jaar in verbrandingsinstallaties. Met de veroudering van de bevolking wordt verwacht dat dit volume de komende jaren nog kan toenemen.  

In het kader van de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid legt Vlarema aan alle producenten van wegwerpluiers op om bij de OVAM een collectief plan in te dienen waarin zij zich engageren voor ecodesign, hergebruik, nuttige toepassing, recyclage en sensibilisering.  

Over de jaren heen is de samenstelling van wegwerpluiers fel veranderd. Door de inzet van SAP’s (Super Absorbent Polymers) zijn luiers bijvoorbeeld veel dunner geworden. Daardoor is hun volume  enorm afgenomen, wat een ecologisch voordeel oplevert. Een verdere ontwikkeling van de eco-efficiëntie van luiers wordt enigszins afgeremd doordat alle belangrijke innovaties in de sector gepatenteerd worden en daardoor niet op grotere schaal worden toegepast, wat gemiste kansen zijn.  

Vanuit duurzaamheidsperspectief werd door de OVAM ook bestudeerd welke luier de kleinste ecologische voetafdruk heeft: de wegwerpluier of de herbruikbare luier. Gezien het groot aantal variabelen (leeftijd van zindelijkheid, temperatuur waswater, soorten wasmachines en drogers) bleek het erg moeilijk om tot een éénduidige conclusie te komen. Bovendien heeft een dergelijke studie (Life Cycle Analysis) puur ecologisch wel een waardevolle insteek, maar ze geeft geen antwoord op consumentenvragen inzake functionaliteit en gebruiksgemak die een grote rol spelen bij het gebruik van luiers. 

Luiers en ander incontinentiemateriaal bestaan uit veel verschillende fracties: fluff pulp, SAP’s (Super Absorbant Polymers), PE (polyethyleen), PP (polypropyleen) en non-wovens. Dit amalgaam aan materialen bemoeilijkt de ontmanteling en recyclage van luiers.

Maar de grootste belemmering voor de recyclage van luiers en incontinentiemateriaal is de mogelijke aanwezigheid van medicijnresten en ziekteverwekkers en het risico op aansprakelijkheid. 

Toch worden in Nederland, Italië en Japan al luiers gerecycleerd. Het gaat om drie erg verschillende processen die nog vrij nieuw zijn en zich nog verder dienen te ontwikkelen:

• Het project Elsinga in Nederland verkleint, vermengt en verhit luiers en verwerkt ze tot biogas, compost, kunstmest en kunststofrecyclaten. Om dit proces te realiseren, is er een nauwe samenwerking met een verbrandingsinstallatie en een waterzuiveringsinstallatie. 
• Het Italiaanse Fater is een joint venture van Angelini en Procter & Gamble, twee producenten van hygiënische producten. De eindproducten van het Fater-recyclageproces zijn gesteriliseerde kunststofrecyclaten die voor de productie van flessendoppen, wasknijpers, luierbakken en schoolmeubilair worden ingezet. De gesteriliseerde en gerecycleerde SAP’s (Super Absorbant Polymers) worden gebruikt voor de productie van absorberende producten (bijvoorbeeld tegen overstromingen). Van de gesteriliseerde en gerecycleerde cellulose worden papierproducten, bouwmaterialen en viscose gemaakt. 
• Het recyclageproces van Unicharm in Japan staat nog in zijn kinderschoenen en is nog niet op industriële schaal operationeel. Het beoogde doel is gebruikte luiers via ozonisatie en dehydratie te verwerken en  terug in te zetten in de productie van nieuwe luiers. 

Om een veilig gebruik van alle secundaire grondstoffen, afkomstig van luiers, te kunnen verzekeren zijn er einde-afvalcriteria nodig en hiervoor laat de OVAM momenteel een studie uitvoeren door Vito.

Voor het slagen van een recyclagetraject is een optimale logistiek cruciaal. RDC Environment tracht voor de OVAM een antwoord te geven op vragen zoals welk inzamelscenario het beste is voor de samenleving, of een selectieve inzameling van luiers ecologisch en economisch relevant is en of de kwaliteit van de afvalstroom voldoende zal zijn voor de recyclage ervan. 

We staan aan het begin van de transitie naar een circulair Vlaanderen. Om die transitie te realiseren, zijn oplossingen nodig om materialen zo veel mogelijk terug te winnen en uit het restafval te houden. Een volumineuze afvalstroom zoals luiers vraagt dan ook om dringende actie, en dus kijken alle betrokken partijen fel uit naar de resultaten van het actieplan van de OVAM.