De afval- en recyclagesector staat in brand - Lithium-ion-batterijen oorzaak nummer 1

6/11/2023, Brussel – Muziekwenskaarten in de papiercontainer, een elektrische tandenborstel in het restafval, elektrische fietsen in de schrootcontainer – ze horen er niet thuis. Sterker nog, ze vormen er een gevaar voor de werknemers en installaties van de afval- en recyclagesector. Wat weinig mensen waarschijnlijk weten: als de batterijen in deze producten beschadigd worden, bijvoorbeeld geplet, kunnen ze ontploffen en een moeilijk te blussen brand veroorzaken.  

Steeds vaker ontstaan er branden in afvalcontainers, in afvalvrachtwagens en recyclagebedrijven. Oorzaak nummer 1: verkeerd gesorteerde producten met een lithium-ionbatterij erin. Hoe ernstig is het probleem? Ernstig volgens de sector. 

“Er gaat bijna geen dag voorbij of een verkeerd gesorteerde lithium-ionbatterij veroorzaakt een brand bij een afvalverwerkingsbedrijf, in een afvalwagen of in een container”, verklaart Stany Vaes, Algemeen directeur van Denuo, de Belgische federatie van de afval- en recyclagesector. De ernst van de situatie wordt ook bevestigd door een Europese studie uit 2018 die zegt dat het aantal branden door lithium-ion-batterijen in de recyclagesector in tien jaar tijd is verdrievoudigd. “Bovendien zien we deze batterijen opduiken in alle afvalstromen: papier en karton, restafval, schroot en plastics…”, vult Vaes aan. 

De branden die worden veroorzaakt door verkeerd weggegooide lithium-ionbatterijen kunnen ernstig zijn. Ondanks aanzienlijke investeringen in branddetectie- en bestrijdingssystemen verspreiden lithium-ion-branden zich snel en zijn ze moeilijk te blussen. De branden hebben dan ook ernstige gevolgen, variërend van ernstige (mogelijks dodelijke) verwondingen voor het personeel tot het afbranden van volledige recyclagefabrieken, en het verlies van waardevolle recycleerbare grondstoffen. En alsof dat nog niet genoeg is, worden steeds meer recyclagebedrijven geweigerd door verzekeringsmaatschappijen. Bovendien kan de menselijke en financiële schade fel oplopen. Volgens een studie uit 2020 variëren de kosten van een lithium-ion-brand gemiddeld tussen 190.000 en 1,3 miljoen euro.

En het risico dreigt alleen maar toe te nemen. Het gebruik van batterijen en ook hun energiedichtheid blijft stijgen – en daarmee ook het risico op branden. Zonder aanvullende preventiemaatregelen is het slechts een kwestie van tijd voordat dergelijke branden meer dan enkel materiële schade veroorzaken.  

De afval- en recyclagesector trekt daarom aan de alarmbel en vraagt om dringende maatregelen van politici en fabrikanten om dit enorme probleem aan te pakken. Concreet vraagt sectorfederatie Denuo om volgende maatregelen: 

• Ecodesign. 80% van de verkochte lithium-ionbatterijen zijn geïntegreerde batterijen die moeilijk te ontmantelen zijn. Beleidsmakers dienen daarom de principes van ecodesign op te nemen in de productnormering, zodat fabrikanten hun producten zo ontwerpen, dat de batterijen er eenvoudig uit te halen zijn. In lijn met de nieuwe Europese Batterijverordening dienen producten ook een duidelijke markering te krijgen als ze lithium-ionbatterijen bevatten (bijvoorbeeld specifieke kleur). Bovendien worden beleidsmakers opgeroepen om producten die niet duurzaam zijn en leiden tot nauwelijks beheersbare risico's, zoals e-sigaretten voor eenmalig gebruik, te verbieden. 

• De oprichting van een fonds door beheersorganismen (zoals Bebat en Recupel) om onderzoek en ontwikkeling naar oplossingen te ondersteunen. Het is de verantwoordelijkheid van de fabrikanten om per lithium-ionbatterij die ze op de markt brengen, een bijdrage in het fonds te storten. 

• De oprichting van een calamiteitenfonds door de verzekeringsmaatschappijen om de getroffen bedrijven te ondersteunen in het geval van schade. 

• Sensibiliseren en informeren. Om de batterijen correct en veilig te recycleren, is het van essentieel belang dat de consument ze op de juiste manier sorteert. Daarom zijn sensibiliseringscampagnes op federaal en/of regionaal niveau nodig om de burger te informeren over de juiste sorteerregels en de potentiële gevaren van verkeerd gesorteerde batterijen.

• Een statiegeldsysteem voor lithium-ionbatterijen beloont de burger voor het apart houden van batterijen. Dit financieel voordeel kan de burger stimuleren om meer en beter te sorteren, en zo incidenten verder in de recyclageketen voorkomen. 

• Bijkomende inzamelkanalen. Omwille van hun potentieel gevaarlijk karakter is een aparte inzameling (huis-aan-huis) van lithium-ionbatterijen een oplossing die het overwegen waard is. Dit is reeds het geval in het Verenigd Koninkrijk waar een beheersorganisme instaat voor de selectieve inzameling van lithium-ionbatterijen. 

• Statistieken opbouwen. De ontwikkeling van statistieken kan de kennis en de omvang van de problematiek van lithium-ionbatterijen verbeteren. Deze statistieken dienen als besluitvormingstool voor beleidsmakers. Denuo is bereid om samen te werken met brandweerdiensten, verzekeringsmaatschappijen en beheersorganismen om relevante cijfers te verkrijgen. 

“Er moet iets gebeuren,” aldus Stany Vaes. “Aangezien de vraag naar batterijen tegen 2030 naar schatting met meer dan 20% zal toenemen, is het nu het moment om werk te maken van een duurzame, circulaire aanpak voor lithium-ion-batterijen.” 

Waarom zijn lithium-ion-batterijen zo gevaarlijk?  

Lithium-ionbatterijen bevatten zeer reactieve materialen en ontvlambare electrolyten die kunnen ontbranden of ontploffen bij kortsluiting, oververhitting of beschadiging. Als producten met dergelijke batterijen tussen het restafval, het schroot, het oud papier… belanden, riskeren ze beschadigd te worden 

Tijdens het lossen van een schrootcontainer kan de impact op de batterij voor ontploffing of brand zorgen. 

Idem tijdens het vermalen van kunststoffen of papier, of in de pers in de afvalvrachtwagen. 

In welke toestellen zitten lithium-ion-batterijen? 

Steeds meer producten bevatten een herlaadbare lithium-ion-batterij. Hieronder de top-10 van producten die potentieel de meeste impact hebben wanneer ze verkeerd worden gesorteerd: 

• (draadloze) oortjes, hoofdtelefoons en luidsprekers 

• Laptops, tablets en mobiele telefoons 

• Elektrische fietsen, e-steps en hoverboards 

• Elektrische stofzuiger 

• Elektrische tandenborstel 

• E-sigaretten 

• Accuschroevendraaiers 

• Wenskaarten 

• Speelgoed 

• Schoenen met lichtjes  

Wat is de juiste manier om afgedankte elektrische en elektronische apparatuur en batterijen in te leveren? 

We beschikken in België over een goed uitgerust sorteerapparaat, ook voor batterijen. De aanpak is als volgt: 

• Is de batterij uit het product te halen? Breng de batterij dan naar een van de vele duizenden Bebat-inzamelpunten in winkels en recyclageparken. Het dichtstbijzijnde Bebat-inzamelpunt vindt u hier.
• Is de batterij niet uit het product te halen, dan zijn er twee opties om de toestellen en de batterijen die erin zitten op een correcte en veilige manier te verwerken: 
  • Als bedrijf: vraag uw afvalpartner om ze op te pikken.
  • Als consument: breng ze naar een van de vele inzamelpunten van Recupel in het recyclagepark, de elektrozaak of de kringwinkel in uw buurt. Het dichtstbijzijnde Recupel-inzamelpunt vindt u hier.