Materialen niet in rook laten opgaan

Het begrip circulaire economie wint almaar aan belang. Steeds meer mensen zijn ervan overtuigd dat we de lineaire economie moeten inruilen voor een circulair model waarbinnen materialen niet verloren gaan en steeds opnieuw ingezet kunnen worden in nieuwe toepassingen. 

Alleen bevestigen de cijfers dit niet. Integendeel. Volgens het Circularity Gap Report wint de wereld niet aan circulariteit. Uit de meest recente editie van het rapport dat eind januari 2021 verscheen, blijkt dat de wereld slechts 8,6% circulair is. En dat voor het tweede jaar op rij. Dat betekent dat ruim meer dan 90% van alle materialen als (rest)afval gestort of verbrand worden.

Om de ban te doorbreken gooit Circle Economy, de organisatie achter het Circularity Gap Report, het nu over een andere boeg. Samen met het Circularity Gap Report 2021 lanceerde ze een reeks van 21 circulaire maatregelen om de wereldwijde emissies van broeikasgassen met 39% te reduceren en het gebruik van primaire grondstoffen met 28% terug te dringen.

Emissies zijn immers grotendeels verweven met de winning van hulpbronnen en materialen. 70% van de broeikasgasemissies kan worden teruggeleid tot de winning, de verwerking en het gebruik van hulpbronnen.

Met andere woorden, we kunnen onze klimaatproblemen grotendeels oplossen door materialen zo lang mogelijk in omloop te houden en dus de hoeveelheid restafval te reduceren.

Dat doen we onder meer door bij het ontwerpen van producten meer na te denken over de recyclage ervan (design for recycling) en door meer gerecycleerde materialen in nieuwe toepassingen te gebruiken (recycled content). Hierdoor zal de kwaliteit van de recyclageketen stijgen en zal er minder restafval gestort of verbrand moeten worden.

Ook technologische innovaties en artificiële intelligentie (AI) kunnen ons daarin helpen. Vandaag loopt er in de Belgische afval- en recyclagesector al een project (DaiSY) waarbij AI wordt ingezet om recycleerbare stoffen in rolcontainers voor bedrijfsrestafval te detecteren. Zo beperken we de hoeveelheid restafval. 

Overheden kunnen de evolutie naar een circulair materialengebruik nog versnellen door bijkomende verplichtingen in productnormen, verlaagde belastingen voor producten die gerecycleerde materialen bevatten, voorrangsregels voor gerecycleerde materialen in overheidsopdrachten, enz.

Binnen deze ambitie past het om het storten en verbranden van afvalstoffen, ook wel eindverwerking genoemd, zoveel als mogelijk te ontmoedigen (onder meer aan de hand van bijkomende stort- en verbrandingsverboden en verhoogde milieuheffingen op het storten en verbranden van afvalstoffen).

We mogen die eindverwerkingscapaciteit in België weliswaar niet zomaar afbouwen. Ze zal een belangrijke hoeksteen blijven in de uitbouw van België als recyclagehub voor Europa. Ook bij een doorgedreven hergebruik en recyclage van materialen zullen in een circulaire economie nog steeds bepaalde afvalstoffen bestaan die we niet meer opnieuw kunnen inzetten in een productieproces. Hierbij kunnen we onder meer denken aan asbest.

We zullen dus ook in de toekomst nog nood hebben aan afvalverbrandingsinstallaties en stortplaatsen, zodat we onze niet-recycleerbare afvalstromen op een duurzame en veilige manier nuttig kunnen toepassen. Zoals bij Biostoom Beringen, waar niet-recycleerbaar afval wordt omgezet in energie dat de processen van naburige bedrijven aandrijft, en zo dus ook het gebruik van fossiele brandstoffen voor energieproductie terugdringt.

Kortom, we hebben er alle belang bij om een gezond investeringsklimaat te creëren, waarbij recyclage en eindverwerking elkaar ondersteunen in het bouwen van een circulaire economie.